Kıdem tazminatı nedir, nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışan herkesi ilgilendiren bir kavramdır. Günümüzde hala tartışmalara konu olan bu kavramın iyi anlaşılması ve hangi durumlarda bu hakka sahip olunacağının bilinmesinin yanında nasıl hesap edileceğinin de biliniyor olması, çalışanların ya da işten çıkarılanların haklarının ne olduğunu saptayabilmeleri açısından oldukça önemli bir konudur.
Kıdem tazminatı nedir?
İşçinin belli sebepler ile işveren tarafından işten çıkarılması ve İş Kanunu’nda öngörülen koşulların gerçekleşmesi halinde işçiye ödenen tutardır. İşçi kendi isteği ile işten çıkmış ise kıdem tazminatına hak kazanamaz. İşçiye sağlanan kıdem tazminatı hakkı ile işçilerin iş güvenliği ve geliri güvence altına alınır ve keyfi işten çıkarma gibi olumsuz durumların önüne geçilmesi amaçlanır.
Kıdem tazminatı İçin kaç yıl çalışmak gerekir?
4857 sayılı İş Kanunu’na göre bir işçinin kıdem tazminatını elde etmesinin ilk koşulu, o işçinin görev aldığı iş yerinde en az 1 yıl süre ile kesintisiz çalışmış olmasıdır. Eğer işçi 1 yılın sonunda işverenin inisiyatifi doğrultusunda işten çıkmak zorunda kalmış ise kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı için kanunda azami bir çalışma süresi belirtilmemiştir.
Kıdem tazminatı hangi tutar üzerinden ve nasıl hesaplanır?
Kıdem Tazminatı hesabı en basit hali ile işçinin aldığı son brüt ücret üzerinden yapılır. Ancak, bu işçinin çalıştığı süre içinde hak ettiği, ücretine ilave hakları varsa bunlardan İş Kanunu’nun öngördüğü kadarı da brüt ücrete ilave edilir.
Kıdem Tazminatı hesabında ücrete ilave edilecek ödemeler nelerdir?
- Çıplak ücret
- Yemek yardımı
- Kasa tazminatı
- Gıda yardımı
- Yakacak yardımı
- Eğitim yardımı
- Konut yardımı
- Giyecek yardımı
- Erzak yardımı
- Sosyal yardım niteliği taşıyan ayakkabı vb. ya da onun bedeli
- Unvan tazminatı
- Aile yardımı
- Çocuk yardımı
- Temettü
- Havlu ve sabun yardımı (iş yerinde kullanmak amacı ile alınıyor ise tazminat hesabında kullanılmaz)
- Taşıt yardımı
- Yıpranma tazminatı
- Kalifiye
- Nitelik zammı
- Sağlık yardımı
- Mali sorumluluk tazminatı
- Devamlı ödenen primler
İşçinin son brüt ücreti, kıdem tazminatını almaya hak kazandığı dönemin kıdem tazminatı tavanından yüksek ise kıdem tazminatı hesabı, o dönemin kıdem tazminatı tavanı üzerinden yapılır.
Kıdem Tazminatı nasıl hesaplanır?
İşçinin işe başlama tarihi 01.01.2016, işten çıkarılış tarihi ise 31.12.2018 olsun. Bu işçinin son brüt ücreti ise 6.000 TL olsun. Bu işçiye ait kıdem tazminatını hesap edelim.
Öncelikle işçinin kıdemini hesaplamak gerekir. Burada işçinin işe girdiği ve işten ayrıldığı tarihlere baktığımızda işçinin 3 yıl kıdemi olduğunu görürüz.
Bir diğer dikkat etmemiz gereken nokta ise işçinin işten çıktığı dönemin kıdem tazminatı tavanının işçinin brüt ücretinin altında mı üstünde mi olduğudur. 2018, 2. dönem kıdem tazminatı tavanı 5.434,42 TL’dir. Yani bu kıdem tazminatı hesabında işçinin brüt ücretini değil kıdem tazminatı tavanı kullanılır.
Brüt ücret ile kıdemi çarptığımızda brüt kıdem tazminatını elde ederiz. Brüt kıdem tazminatından damga vergisini çıkardığımızda işçiye ödenmesi gereken net kıdem tazminatını buluruz.
Brüt Kıdem Tazminatı: 3 (yıl) * 5434,42 = 16303,26 TL
Damga Vergisi: 16303,26 * binde 7,59 = 123,74 TL
Net Kıdem Tazminatı: Brüt Kıdem Tazminatı – Damga Vergisi: 16303,26 – 123,74= 16179,52 TL’dir.
Kıdem tazminatı şartları nelerdir?
Kıdem Tazminatı’nın ilk şartı işçinin o iş yerinde en az 1 yıl süre ile çalışmış olmasıdır. Ancak, kanunda farklı koşullar ve istisnalar da mevcuttur. Kıdem tazminatına hak kazandıran durumlar;
- İşçinin işveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışında kalan nedenler ile işten çıkarılması,
- İşçi tarafından sağlık, iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı nedenler ya da iş yerinde işin durması gibi sebepler ile işi bırakmak,
- Askerlik görevi sebebiyle işten çıkmak,
- Emeklilik hakkını elde eden işçinin işten ayrılması,
- Kadın işçinin evlenmesi sebebiyle işten ayrılması,
- İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin feshi halinde kıdem tazminatı hakkı doğmaktadır.
Bunların dışında, malullük aylığı sebebiyle işten ayrılan biri 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre kıdem tazminatına hak kazanır.